Verover je straat terug!

Deze column schreef ik voor Stadswerk Magazine 1 van 2025

Op weg naar het kerstdiner bij mijn familie deelt mijn zoon een nieuwsbericht. “Pap, lees dit: een moeder in de Amerikaanse staat Georgia moet misschien de gevangenis in omdat haar zoon van 10 een stukje alleen over straat liep. Dat is daar verboden als je jonger dan 12 bent”. Ongelooflijk. De voorgaande dag had ik nog een interview gelezen met de schrijfster van het boek Oroppa, Safae el Khannoussi. In het interview vertelt ze over het contrast tussen haar jonge jaren in Marokko, waarin ze altijd buiten aan het spelen was met vriendjes, neefjes en nichtjes. Bij aankomst in haar nieuwe bestemming Nederland trof ze lege straten aan. En dat niet eens in Dronten of Sliedrecht, maar in Amsterdam.

Beide verhalen roepen bij mij de vraag op hoe de staat van onze straat in 2025 is. In hoeverre speelt zich daar nog het echte leven af? Of hebben we dat volledig verplaatst naar social media, scholen en café’s en is de straat niet meer dan een willekeurige verzameling parkeerplaatsen, bomen, prullenbakken, trottoirs, lantaarnpalen en trafokastjes? Daar is het steeds meer op gaan lijken. Alles keurig in het gelid, netjes onderhouden, maar is het ook een plek waar je graag bent?

Gelukkig is het debat over de straat de laatste jaren stevig aangezwengeld en kijkt een – ogenschijnlijk nu nog kleine – minderheid anders aan tegen de allesbepalende inrichtingsfactor: die van de auto. Onder motto’s zoals ‘ruimte voor lopen’, de ‘leefbare straat’ of de ‘rechtvaardige straat’ hebben we het weer vaker over de fundamentele sociale functie van de openbare ruimte. En dat is een groot goed, in deze tijd van individualisering en polarisatie. Op straat is die politieke tegenstander ook gewoon een mens die zich net als u druk maakt om zwerfvuil, verkeersveiligheid of het gebrek aan groen.

Steeds meer gemeenten ontplooien initiatieven die de sociale betekenis van de straat voor de burger centraal stellen. Groningen past de inspirerende leidraad Leefkwaliteit Openbare Ruimte steeds meer toe in buurten waar groot onderhoud gepland is. Apeldoorn is bezig met een initiatief waarbij bewoners gevraagd wordt om zelf met ideeën voor je eigen ‘Straat van de toekomst’ te komen, of er nu openbare werken gepland zijn of niet. En Breda heeft inmiddels al zo’n 600 ‘wijkdeals’ met bewoners gesloten over vergroening van openbare ruimte in geheel of gedeeltelijk zelfbeheer.

Als lezer van dit vakblad bent u wellicht zelf ook dagelijks bezig met openbare ruimte. En net als iedereen woont u in een straat of buurt waar vast nog veel winst te boeken is voor spelende kinderen, overstekende egels of keuvelende oudjes onder schaduwrijke bomen. Zelf ben ik met vijf anderen in mijn buurt nu zo’n vier jaar bezig met sociale en fysieke plannen. Het is inspirerend en betekenisvol werk. De samenwerking met de gemeente kent ups en downs, het is een kwestie van goed in gesprek blijven en volhouden. Mocht u zelf uw straat willen terug veroveren, maar weet u niet hoe te beginnen als buurtactivist? Zoek een paar bondgenoten, organiseer een BBQ, leg een geveltuin aan, raap eens wat zwerfvuil of knoop een gesprekje aan met een onbekende. Alles draagt bij. En gelukkig is Georgia heel ver weg.