Straat in midlife crisis

Als ik om een uur of zes vanuit het station mijn straat weer inloop, na een dagje Rotterdam of Amersfoort, verandert mijn blik op de openbare ruimte weer van ‘professional’ naar ‘bewoner’.  Ik zie het frisse groen van het ontluikende voorjaar, de lelijke onzinnigheid van lege parkeerplaatsen, een boom die het moeilijk heeft, wat zwerfvuil, voetballende jongens, een auto die te hard rijdt en de oude man die altijd rond deze tijd zijn hond uitlaat.

Overdag zag ik de wirwar aan kabels en leidingen in de ondergrond ook. En ik hoorde de discussies op de gemeentelijke werkvloer. Over de noodzaak om tot een betere ketenaanpak in de openbare ruimte te komen. Over het belang van samenwerken in de ‘tactische ruimte’, ergens tussen de strategie van lange termijn transitiedoelen en de dagelijkse hectiek van de uitvoeringsafdelingen. Een compleet andere taal en blikveld dan die van de bewoner. Maar dat de straat niet meer voldoet aan de huidige tijd en toekomstige wensen, is voor beide partijen glashelder.

Neem mijn eigen straat. Die verkeert in een midlife crisis. Dat waar die ooit voor is ingericht voldoet niet meer. Dat wat die nog kán en wíl worden past niet bij de huidige inrichting. Wat is dan het perspectief? Met onze buurtcommissie hebben we voor de hele buurt een kansenkaart gemaakt, waar veel enthousiasme over was bij de jaarlijkse burendag. Met de kaart én bijbehorend draagvlak onder de arm zijn we naar de gemeente gestapt. Niet als bestellijstje (ik weet dat het niet zo werkt), maar met de wens om samen stap voor stap de buurt te verbeteren met een horizon van zeg tien jaar. Bewoners aan de programmeringstafel? Hé, dat zijn we niet gewend!

Onze inzet is kort samengevat: minder verharding, meer en diverser groen, verkeersveiliger en schoner. Oh, ja en een beetje gezelliger. Maar dat ontstaat vanzelf als je die andere dingen eerst doet. Graag wat duidelijkheid ook over de komst van een warmtenet. Wanneer is dat? En is het verstandig om daarop aan te sluiten of juist niet?

Hoe sluiten onze kansen en vragen aan op de werkwijze van de gemeente? Sinds maart 2022 is onze kleine gemeente van 20.000 inwoners samengevoegd met de nét iets grotere buurgemeente van 900.000 inwoners. Een totaal nieuwe organisatie dus, bestuurlijk en ambtelijk. Voor de openbare ruimte zien we onmiddellijk dat de groenexpertise en -ambitie op een hoger niveau liggen dan voorheen. Er zijn allerlei beleidsvisies, programma’s en geldpotjes: boomspiegels, geveltuinen, biodiversiteit en klimaatadaptatie. Er lijkt ineens heel veel mogelijk, maar wel allemaal binnen de strakke kaders en randvoorwaarden per deelprogramma. Wij willen onze buurt juist integraal verbeteren, maar zo werkt het niet binnen de gemeentelijke systematiek. Dus is het meedenken, doorvragen, discussiëren, faseren, knippen, puzzelen. Wat kan waar wanneer? Wie gaat waar over?

Een jaar later hebben we de eerste successen behaald. Een ondoordringbaar plantvak met één soort struik maakt nu plaats voor een gevarieerde groenstrook met 20 verschillende soorten planten en heesters. Later dit jaar gaat de gemeente een flink stuk verderop gelegen ‘grasvalt’ omzetten in een bloemenveld en een verouderd en betegeld speeltuintje opknappen en vergroenen. Geen slechte score voor een nieuwe buurtcommissie én een nieuwe gemeentelijke organisatie. Dat smaakt naar meer! We hebben een enorm overschot aan parkeerplaatsen in deze buurt als gevolg van de invoering van betaald parkeren. En steeds meer bewoners hebben helemaal geen eigen auto meer. De trein en Greenwheels zijn hier op 2 minuten lopen beschikbaar.

Maar voor ‘tegels er uit, plantjes erin’ is in Amsterdam nog nauwelijks budget. Ja, wel beleid, maar daar koop je weinig voor als burger. Het enthousiasme waarin wij als bewoners worden aangemoedigd om onze eigen tegels te wippen – het liefst nog een beetje meer dan ze in Rotterdam doen, want Ajax wordt ook al geen kampioen dit jaar – houdt nog geen gelijke tred met de prestatiedoelen van de gemeente zelf. Dus moeten we samen de ‘tactische ruimte’ in gaan stappen en daar op zoek naar het ‘wat kan er wél’? Zijn er misschien middelen vanuit mobiliteitsbeleid of rioolbeheer? Kunnen Prorail en NS wellicht gaan meedoen? Wanneer moet de straat tóch open voor het warmtenet? Kunnen we wellicht als bewoners zelf een stuk groen in beheer nemen als de gemeente de aanlegkosten voor haar rekening neemt?

Voor dat laatste blijkt er ook een regeling te zijn. Zo kunnen we weer een groene stap zetten en gloort er een nieuwe toekomst voor mijn straat in midlife crisis en voor de héle buurt. Onze samenwerking met de gemeente is inmiddels van ad hoc naar structureel gepromoveerd. We hebben nu twee keer per jaar overleg om onze wensen te matchen met wat er op de gemeentelijke programmering staat. Dat is nog eens wat je noemt tactisch participeren in de openbare ruimte!